Op 18 maart 2023 herdachten we met nabestaanden en vrijwilligers de overledenen van 2022.
Met zang en muziek van het hospice vrijwilligerskoor en verpleegkundige Frederique
Met woorden en gedichten en vooral met een warm samen zijn en samen herdenken.
Overweging van directeur, Tjitske Huender:
Afscheid nemen
Hoe ga je om met afscheid, met zo’n definitief afscheid van een dierbare? Ach wisten we het maar. Maar niemand weet dat echt. En niemand weet dat van tevoren. Het is voor iedereen anders. En het is elke dag anders. Er is geen recept voor afscheid nemen. Er is geen gebruiksaanwijzing voor rouw. Het is ú gebeurd, een afscheid van iemand die u dierbaar was en is, een groot verlies. En het is, de afgelopen tijd en nog steeds, uw weg en zoektocht om invulling te geven aan dit afscheid, om het te beleven, om het uit te leggen en om het te dragen.
U heeft daarin uw eigen ervaringen van de afgelopen tijd. En misschien ook al van eerder. Het zullen verschillende ervaringen zijn. Een fijne warme arm om u heen, een advies dat verkeerd viel, een boek dat hielp, een herinnering die u plots overviel, een gevoel dat u van uw stuk bracht of een glimlach om dat wat zo mooi was. Er zijn zoveel goed bedoelde adviezen, dat ze niet te horen zijn. Er zijn zoveel boeken over afscheid en verlies geschreven, dat ze niet te lezen zijn.
Verlies, afscheid, is een intens persoonlijke ervaring. Geen twee mensen denken op dezelfde wijze, geen twee mensen voelen op dezelfde wijze. Geen twee mensen rouwen op precies dezelfde wijze. Manu Keirse, rouwexpert, omschrijft verdriet als een vingerafdruk: voor iedereen herkenbaar en toch zijn er geen twee vingerafdrukken gelijk. De lijnen lopen telkens weer anders en ze vormen een uniek patroon.
Maar ookal is verlies en afscheid een intens persoonlijke ervaring. U bent daarin niet alleen.
Kan het zijn als de sterren? Soms is er geen ster zichtbaar aan de hemel, er hangen donkere wolken voor. Een donker en eenzaam gevoel. Soms is er één, eenzame, ster zichtbaar aan de hemel. Een gevoel van alleen in het donker zijn, maar wel zichtbaar voor anderen. Soms zijn er meerdere sterren zichtbaar. Een gevoel van niet alleen zijn, van op verschillende manieren verbonden zijn. En soms is er een hele heldere hemel, met ontelbaar veel fonkelende sterren. Een gevoel van samen kunnen zijn en samen kunnen dragen. Een gevoel van sprankelend licht in het donker.
Sterren geven een lichtje, een sprankel. En dat is wat gedachten aan een dierbare, gevoelens voor een dierbare of gesprekken over een dierbare ook kunnen zijn: een lichtje, een sprankel. De sterren zijn er altijd, ook als ze niet zichtbaar zijn. En zo zijn ook uw dierbaren er altijd, ook als ze niet zichtbaar zijn.
Vandaag omringen we ons met deze sterren, deze lichtjes. We staan samen even stil om te herinneren en voelen. Samen nemen we nogmaals afscheid. Samen delen we herinneringen. Samen voelen we verdriet. We geven woorden aan het gemis en aan de liefde die we voelen. We glimlachten om wat zo mooi was. En we herdenken ook wat moeilijk was. We noemen de namen, van hen van wie u afscheid moest nemen. En we koesteren ook de herinneringen en liefde aan hen wiens naam we vandaag niet noemen.
Of het nu herinneringen zijn, of woorden, of gevoelens of sterren. Laat het toe, laat het toe om te blijven denken aan uw dierbare. Laat het toe om verdriet te hebben en dit te uiten in woorden en in tranen. Laat het toe om troost te vinden en te herinneren. Laat het toe om te lachen om wat mooi was samen. Laat het toe om het te doen zoals dat bij u past.
Zo vloeit het verdriet naar buiten en zo vindt u uw weg. U vervolgt uw weg met uw dierbare dicht bij uw hart. Het gaat niet om loslaten, maar om anders vasthouden. Het gaat niet om verwerken, maar om verder te leven met het gevoel en de herinneringen.
In een gedichtje van Toon Hermans
Zoals de dag
uit de nacht treedt
treedt het leven
uit de dood
er is liefde
die niet sterft
Als het bij u past blijf dan vertellen en noem de namen. Als het bij u past herdenk dan in stilte en voel. En misschien kan het zijn als de sterrenhemel. Soms ver weg en soms dichtbij. Soms in het donker en onzichtbaar en soms helder en vol licht. Soms alleen en soms samen. Maar met de wetenschap dat de sterren er altijd zullen zijn.
